خلاصهٔ تاریخ فیزیکدانان

پنج روز پیش (۲۷ بهمن)  زادروز حضرت گالیله بود. هرچند اتاق فیزیک برنامهٔ فوق‌العاده‌ای به مناسبت تولد ایشان برگزار نکرد، اما لااقل برنامهٔ این هفتهٔ تاریخ فیزیکدانان به گالیله اختصاص داشت. در این نشست علاوه بر بررسی زندگی و زمانهٔ گالیله، در مورد سهم بزرگ او در انقلاب علمی و سختی‌ها و دشواری‌های راه او صحبت شد و در نهایت قسمت‌هایی از یک ویدیو که به کارهای نجومی گالیله مربوط بود پخش شد.

 

گالیلئو گالیلئی Galileo Galilei

متولد ۱۵۶۴ در پیزا‌، ایتالیا؛ متوفی ۱۶۴۲ در آرچتری، ایتالیا

گالیلئو بزرگترین پسر خانواده بود. پدرش موسیقیدان بود و در زمینهٔ موسیقی صاحب رساله بود. گالیله در ۱۷ سالگی وارد دانشگاه پیزا شد تا طب بخواند، اما در ۲۱ سالگی بدون گرفتن مدرک از دانشگاه بیرون آمد و مطالعات خودش را در پیش گرفت. او ابتدا به خواندن آثار ارشمیدس و اقلیدس مشغول شد و این راه را ادامه داد. به‌طوری‌که بعد از مدتی در زمینهٔ ریاضی و فیزیک ارسطویی و نجوم بطلمیوسی آنچنان مهارتی پیدا کرد که در دانشگاه به تدریس آنها مشغول شد. اما کم‌کم دلبستهٔ نجوم کوپرنیکی شد؛ هرچند می‌ترسید این دلبستگی را ابراز کند. چرا که نجوم کوپرنیکی در تضاد با تعالیم کلیسا و کتاب مقدس بود. در سال ۱۶۰۹ متوجه شد که یک هلندی وسیله‌ای ساخته که اجسام دوردست  را نزدیک نشان می‌دهد. فورا دست‌به‌کار شد و تلسکوپ خودش را ساخت. تلسکوپی که در ابتدا بزرگنماییش ۹ بود ولی بعدا به ۳۰ هم رسید. او با تلسکوپش به رصد آسمان پرداخت و پرده از رازهای زیادی برداشت. مثلا کشف کرد که سطح ماه برخلاف تعالیم ارسطو صاف نیست؛ بلکه ناهموار است و کوه و دره دارد. یا مثلا کشف کرد که زهره مانند ماه گاهی به شکل هلال است و گاهی به شکل قرص کامل و استدلال کرد که  زهره حتما باید دور خورشید بچرخد و هیئت بطلمیوسی در این مورد اشتباه است، در حالی که این امر با نجوم کوپرنیکی هم‌خوانی دارد. ضمنا او چهار قمر برای مشتری شناسایی کرد.

گالیله هیچ‌گاه از انجام آزمایش در مورد حرکت غافل نمی‌شد. در نهایت هم توانست در مفهوم حرکت آنچنان بازنگری کند که نجوم کوپرنیکی قابل قبول شود. مثلا او به این نتیجه رسید که حرکت لزوما معلول یک علت نیست. بلکه بعضی حرکات حالت طبیعی اجسامند و تداومشان نیازی به علت ندارد. او یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم علم نوین، یعنی لختی، را به طور غیر مستقیم معرفی کرد.

در ضمن او سعی کرد سینماتیک اجسام متحرک را به زبان ریاضی بیان کند. مثلا او متوجه شد که مسیر پرتابه‌ها سهمی است و این کشف را به زبان ریاضی بیان کرد. گالیله در زمرهٔ اولین کسانی است که برای توصیف طبیعت به ریاضیات متوسل شدند.

اعتقاد به نجوم کوپرنیکی و در نتیجه اعتقاد به حرکت زمین برای گالیله گران تمام شد. در ۷۰ سالگی کلیسا او را مجبور کرد منکر حرکت زمین شود. علاوه بر این نشر کلیهٔ آثار گالیله ممنوع شد و او تا آخر عمر در حصر خانگی به سر برد. البته در این مدت هم به کار علمی ادامه داد و کتابی به نام «گفتارهایی دربارهٔ دو علم جدید» نوشت. این کتاب به دو موضوع می‌پرداخت: یکی مقاومت مصالح و دیگری حرکت. از آنجایی که چاپ آثار گالیله در ایتالیا ممنوع بود او چاپ این کتاب را به ناشری در هلند به نام لویی الزویر سپرد و بدین ترتیب کتابش در هلند چاپ شد.

گالیله در اواخر عمر نابینا شد. اما حتی این بیماری هم کلیسا را نسبت به او نرم‌تر نکرد و او در ۷۸ سالگی و درحالی که در حصر خانگی بود فوت کرد.

گروه آموزشی فیزیک